Home / Actueel / Staalmarkt: chaos voorbij, maar instabiel

Staalmarkt: chaos voorbij, maar instabiel

Geschreven door De redactie

14 apr. 2022

7 minuten

De Russische invasie van Oekraïne in februari jl. heeft de globale staalmarkt totaal overhoop gegooid, zo staat geschreven in het Novio Staaljournaal van april. Groot was de hectiek binnen Europa toen de EU kort daarna diverse sancties aan Rusland oplegde als gevolg van haar agressie tegen het buurland. De vrees bij veel staalafnemers was, dat er wederom -net als in 2021- een grote schaarste aan materiaal zou gaan ontstaan, waardoor op termijn voorraden te laag zouden worden respectievelijk producties beperkt zouden moeten gaan worden vanwege gebrek aan bewerkbaar materiaal.

Het resultaat was een hausse aan bestellingen, wat in wezen deels hamsteren betekende, en fabrieken die, mede op grond van de enorm sterk gestegen energiekosten, snel uit de markt gingen om vervolgens terug te keren met fors hogere prijzen. Nu, circa een maand later, trekken we de conclusie, dat de grote vraag uit de markt langzaam wat afgezwakt is, kennelijk omdat men zich voldoende ingedekt heeft, maar ook dat aan het prijzenfront bij de fabrieken inmiddels wat meer flexibiliteit te vinden is. Daarmee was dan wel de eerste paniek voorbij, maar toch blijven er nog veel onzekerheden, die de staalmarkt ernstig zouden kunnen beïnvloeden, waardoor er weer enorme prijsbewegingen kunnen ontstaan.

We sommen hier enkele factoren op, die effecten op de staalmarkt kunnen hebben. Zo zijn (wals)plakken (slabs) nog steeds niet onderhevig aan de sancties die de EU aan Rusland opgelegd heeft. Nog even afgezien van de beperkte transport- en betalingsmogelijkheden (vanwege afschakeling uit het SWIFT-betalingssysteem van veel Russische banken) voor de levering hiervan uit Rusland, kan men deze aldaar nog steeds bestellen, weliswaar in beperkte hoeveelheden. Overigens zijn er intussen wel signalen dat de EU dit halfproduct alsnog ook wil gaan sanctioneren en is dat ook zo, dan valt die aankoopmogelijkheid volledig weg.

Langere tijd

Het ziet er helaas naar uit dat de oorlogssituatie in Oekraïne voor langere tijd zal gaan duren, maar mocht deze -hopelijk- alsnog snel eindigen, dan nog zal de politieke oplossing toch heel veel tijd gaan vergen. Daardoor zal er dan ook geen spoedig einde aan de bestaande en wellicht nog te nemen sancties komen. De Europese staalmarkt is daarom voorlopig meer aangewezen op eigen productie en importen vanuit andere continenten. De Europese Commissie heeft onder andere daarom de Safeguard quota’s aangepast. Voor Rusland resp. Belarus werden de quota’s volledig geblokkeerd en zijn die tonnages verdeeld over andere naar Europa exporterende landen.

Andere factoren, die van belang zijn voor de staalproductie, zijn de dramatische stijging van de energiekosten, plus de steeds sterker wordende drang af te willen komen van Russisch gas. Diverse landen in Midden-Europa, zoals Oostenrijk, zijn voor 100 procent afhankelijk van de toelevering van gas door Rusland. Zou men dit op korte termijn terug willen brengen naar 0, dan betekent dat diverse grootverbruikers, zoals staalfabrieken, tekorten aan grondstof krijgen en de productie zullen moeten aanpassen. Weliswaar zijn verschillende staalproducenten al actief aan het zoeken naar alternatieven, maar voordat dat resultaat zal opleveren zijn we wel enkele maanden, wellicht jaren, verder. Positief effect hiervan is dan weer wel, dat meer fabrieken versneld zullen gaan streven naar een milieuvriendelijkere wijze van hun staalproductie, wat dan weer past in het streven daarnaar van de EU-Commissie. De torenhoge energiekosten zijn onder meer aanleiding geweest voor een Europese fabriek een schrijven aan haar afnemers te sturen, waarin gevraagd wordt vrijwillig een extra per ton te betalen ter compensatie van deze toegenomen kosten.

Steenkool en ijzererts

De EU-Commissie heeft onder andere ook een verbod op de invoer van steenkool en ijzererts uit Rusland ingevoerd. De invoerverboden treden pas in werking vanaf augustus 2022, dus de afnemers van Russische grondstoffen hebben even de tijden om alternatieven te vinden. Bijvoorbeeld Tata Steel in IJmuiden was sterk afhankelijk van deze Russische grondstoffen en richt zich inmiddels op andere bronnen. Zo wordt verwacht dat de export van ijzererts vanuit Australië naar Europa behoorlijk zal gaan groeien. Dat zet dan op korte termijn echter wel weer druk op de prijzen voor steenkool en ijzererts, wat weer een opwaartse beweging van de staalprijzen zou kunnen inluiden.

Wat ook een impact op de Europese staalmarkt zal kunnen hebben is, dat meer landen overwegen een aanlegverbod in havens van Russische schepen in te voeren. Ook daarover wordt in Europees verband gesproken. Een totaal verbod zal de Russische export nog verder gaan beperken en haar economie serieus gaan raken, althans op kortere termijn. “Op kortere termijn” schrijven we hier bewust, want in Rusland heeft men zich sinds kort meer op exportmogelijkheden naar het Midden-Oosten en Azië gefocust, omdat die naar Europa immer ernstig belemmerd zijn geworden. Er zijn daar nog diverse landen, die zich niet conformeren aan de Europese en Amerikaanse sancties versus Rusland. Daar loopt men dan weer tegen praktische problemen aan in de vorm van te beperkte logistieke capaciteiten. De Russen zijn nu in Siberië en Zuid-Rusland fors aan het investeren op uitbreiding van de infrastructuur, vooral spoorlijnen, waardoor invoer- en uitvoermogelijkheden verbeteren en dito volumes zullen gaan toenemen, waaronder natuurlijk ook staalproducten. Rusland is overigens qua oppervlakte het enige grote land in de wereld dat geen ijsvrije havens heeft.

Instabiel

De prijsontwikkeling binnen de EU zal om al bovengenoemde redenen naar onze mening voorlopig instabiel te noemen zijn. De argumenten hiervoor zijn, dat zoals eerder gemeld, de vraag uit de markt wat minder geworden is, deels veroorzaakt door de enorme aankoopdrift in maart, maar ook door de fors gestegen prijzen, waardoor kopers weer afgeschrikt zijn. Dat laatste is niet onlogisch wanneer we bijvoorbeeld kijken naar de staalprijzen op de Aziatische markt, die voor wat betreft warmgewalste coils, behoorlijk lager liggen dan binnen Europa. Zelfs met toevoeging van de importheffing was er begin april nog een verschil van ca. € 150 per ton ten nadele van de pan-Europese prijzen. Natuurlijk is een deel van de hoge EU-prijzen te verklaren door de gestegen energiekosten, de hoge schrootprijzen en de effecten van de oorlog in de Oekraïne. Echter horen we ook meningen in de markt, waarin men zich afvraagt of de forse prijsstijging van de afgelopen weken, zoals een basisprijs voor warmgewalste coils van € 1.400 per ton, wel realistisch te noemen is. Een niet onlogische redenatie, want intussen zien we nu, mede verklaard door de wat afgezwakte vraag uit de markt, dat fabrieken bereid zijn tot concessies, zij het zeer lichte. Tegelijkertijd is het echter de vraag of die bereidheid van korte duur zal zijn. Immers is materiaal uit o.m. India en China nu nog relatief goedkoop te noemen, maar bijvoorbeeld in China zijn door de overheid economische stimuleringsmaatregelen aangekondigd, die de binnenlandse behoefte aan staal moet gaan aanwakkeren, waardoor prijsstijgingen te verwachten zullen zijn. Dat zien we nu al gebeuren bij diverse grondstoffen. Op korte termijn voorziet men in India een prijsstabilisatie, maar wat langer vooruitkijkend verwacht men ook daar een verbetering.

Tot slot geldt voor wat betreft de EU-importprijzen nog als risico, dat de verhouding Dollar vs. Euro langzamerhand steeds dichter naar 1 op 1 kruipt, wat de invoerprijzen zal doen verhogen respectievelijk importmateriaal minder aantrekkelijk zal maken.

Dik plaatstaal

Dramatisch is de ontwikkeling van de prijzen voor kwartoplaat (dik plaatstaal) te noemen. De oorzaak hiervan ligt vooral in het feit, zoals vorige maand gemeld, dat veel plakken uit Oost-Europese landen kwamen, d.w.z. zowel Rusland als Oekraïne. Die leveringen zijn nagenoeg, en inmiddels wellicht geheel, stilgevallen. Noord-Europese staalfabrieken, die zelf kwartoplaat produceren, zitten goed in de orders, terwijl walserijen, die afhankelijk zijn van de toelevering van plakken als voormateriaal c.q. grondstof, in de problemen raakten. De gigantisch hoge prijzen voor kwartoplaat heeft zelfs er toe geleid, dat de bouw van grote projecten uitgesteld werden of zelfs helemaal geannuleerd zijn. Zie ook onderstaande tabel van de ontwikkeling van de grondstofprijzen.

Oplopende inflatie

Voor de algehele economische situatie binnen de EU geldt daarnaast nog de dreiging van de oplopende inflatie wat een dempend effect op investeringen zal kunnen hebben, wat dan weer een negatief effect op het staalverbruik zal kunnen leiden en daarmee wellicht juist weer een neerwaartse druk op staalprijzen.

Kortom, we bevinden ons in een zeer complexe situatie op de staalmarkt, wat het bijzonder lastig maakt te voorspellen welke kant de prijsontwikkeling zal opgaan.