Delft
13 feb. 2020
3 minuten
We schreven al vaker op Vraag en Aanbod over exoskeletten die productiemedewerkers kunnen ondersteunen bij het uitvoeren van zwaar werk. Het NEN vraagt zich echter af of met de exoskeletten geen nieuwe gezondheidsrisico’s ontstaan.
Door de herverdeling van krachten ontstaat er namelijk spanning in andere lichaamsdelen, wat de motoriek en gewrichtsstabiliteit beïnvloedt. ‘Voordat werknemers worden uitgerust met exoskeletten, zal men dan ook eerst technische en organisatorische maatregelen moeten treffen om de werksituatie te verbeteren’, stellen M. Peters en S. Wisniewski van het Federal Institute for Occupational Safety and Health. ‘Het gebruik van exoskeletten zou altijd de laatste toevlucht moeten zijn. Momenteel is er nog weinig wetenschappelijk bewijs beschikbaar en het is een uitdaging om de langetermijneffecten in de praktijk te onderzoeken omdat de menselijke interactie met exoskeletten complex en tijdrovend is.’
Het NEN stelt dan ook dat voorzichtigheid is geboden bij technologie die zich zo dicht op het lichaam bevindt. Kortweg zijn exoskeletten draagbare middelen die de kracht van de gebruiker verbeteren of ondersteunen. Exoskeletten kunnen worden geclassificeerd als actieve of passieve systemen. Actieve systemen gebruiken aandrijving om de menselijke beweging te ondersteunen terwijl passieve exoskeletten bijvoorbeeld veren of dempers gebruiken. De opgeslagen energie in passieve systemen is uitsluitend gegenereerd door de beweging van de gebruiker waardoor fysiek belastende posities langer vol te houden zijn.
Er zijn tal van toepassingsgebieden denkbaar. Meer dan dertig procent van de arbeidstaken in Europa houdt verband met handmatige materiaalbewerking waaraan gezondheidsrisico’s verbonden zijn. Repetitieve taken, het werken met zware ladingen, werkzaamheden die boven schouderhoogte uitgevoerd worden bieden mogelijkheden voor exoskeletten. De industrie, verhuisbedrijven, hulpdiensten en ziekenhuizen zijn interessante gebieden. Vanwege technische problemen spelen actieve exoskeletten in de markt nog geen grote rol. Daarentegen zijn er al wel passieve skeletten op de markt.
Certificatie
De praktische toepassing van exoskeletten is sterk gerelateerd aan de specifieke certificering.
- Een exoskelet kan getypeerd worden als een machine en valt dan onder de werking van de Machinerichtlijn (2006/42/EC).
- Actieve systemen kunnen worden ontworpen met behulp van de normen voor robots en robotapparatuur (ISO 10218-1:2011) en de veiligheidseisen voor persoonlijke service robots (ISO 134882:2014).
- Als een exoskelet is gecertificeerd als PBM, gebaseerd op de verordening voor persoonlijke beschermingsmiddelen (2016/425) kan het gebruikt worden ter voorkoming van MSD’s.
- Tenslotte kan een exoskelet beschouwd worden als een medisch hulpmiddel volgens Richtlijn voor medische hulpmiddelen (93/42/EEC).
Risico’s
Werkgevers zijn verplicht een risico-inventarisatie uit te voeren en zullen dus ook de mogelijke risico’s die gerelateerd zijn aan het gebruik van exoskeletten in kaart moeten brengen. De potentiële risico’s zijn talrijk en zijn gerelateerd aan ontwerp en functionaliteit. Zo kunnen defecte actieve systemen leiden tot verwondingen. Ook is het denkbaar dat exoskeletten het risico verhogen op verwondingen als gevolg van vallen of uitglijden. Ook kunnen werknemers beperkt worden in hun bewegingsvrijheid door de constructie en gewicht van het exoskelet. De gevolgen van vallen kunnen dan ernstiger zijn dan zonder exoskelet. Ook moeten exoskeletten snel afgedaan kunnen worden in noodgevallen.
Exoskeletten kunnen spiervermoeidheid verlagen en gezondheidsvoordelen hebben omdat vermoeidheid het risico op letsel verhoogt. Maar permanente ondersteuning kan ook negatieve lange- termijn effecten hebben op het bewegingsapparaat. Het is denkbaar dat vermindering van spiermassa optreedt en als gevolg daarvan verminderde kracht ontstaat. Deze effecten zijn sterk gerelateerd aan de mate van support die het exoskelet biedt.