Productiesector krimpt voor 15e maand op rij

Het laatste Nevi PMI-cijfer steeg van 43.8 in oktober naar 44.9 in november en wijst daarmee op een verdere verslechtering van de stand van zaken in de Nederlandse productiesector. Deze verslechtering was minder groot dan vorige maand en de kleinste sinds augustus, maar bleef aanzienlijk. Hiermee komt de huidige periode van krimp op vijftien maanden.

De zwakke klantvraag was in november wederom een belangrijke reden voor de verslechtering van de bedrijfsomstandigheden in de Nederlandse industrie. De bedrijven maakten melding van aanhoudende afnames van zowel de productieomvang als het aantal nieuwe orders. Het bedrijfsvertrouwen daalde ondertussen verder tot onder het historisch gemiddelde en de bedrijven verkleinden zowel de voorraad gereed product als de materiaalvoorraad. Om hun concurrentievermogen te vergroten, verlaagden de productiebedrijven hun verkoopprijzen opnieuw, ondersteund door een verdere aanzienlijke daling van de inkoopkosten.

Het aantal nieuwe exportorders was halverwege het laatste kwartaal van 2023 eveneens kleiner. De daling van de buitenlandse vraag naar in Nederland geproduceerde goederen was bovendien aanzienlijk en iets groter dan vorige maand. De panelleden schreven deze daling vaak toe aan de zwakke internationale vraag uit met name de Europese landen.

Black Friday ook in de industrie

David Kemps, sector banker industrie bij ABN AMRO: ‘De Nevi Inkoopmanagersindex voor de Nederlandse industrie blijft hangen op een zeer lage score. Ondanks een kleine verbetering, van 43.8 in oktober naar 44.9 in november 2023, illustreert de lage score nog steeds de malaise binnen de industrie. Het is de vijftiende maand op rij dat de industrie geconfronteerd wordt met minder nieuwe orders en daarom minder produceert.

De industriële bedrijvigheid blijft laag. De productie, het aantal nieuwe orders en het aantal openstaande orders daalt. De geopolitieke spanningen, de inflatie en de hoge rente zorgen voor minder exportorders. Het Centraal Bureau voor de Statistiek (CBS) berichtte onlangs dat de omzet van de industrie in het derde kwartaal van 2023 ruim negen procent lager lag dan in dezelfde periode vorig jaar. Vooralsnog kijken veel afnemers de kat nog uit de boom en stellen ze hun geplande investeringsplannen uit.’

Industrie verlaagt prijzen verder

Kemps vervolgt: ‘Ondernemers zetten steeds vaker het prijswapen in om de verkopen aan te jagen. De afgelopen maand stond daarom niet alleen de detailhandel in het teken van Black Friday, maar de industrie in feite ook. Ondersteund door lagere materiaalprijzen en overtollige voorraden gereed product verlaagden veel industriële bedrijven hun verkoopprijzen om extra omzet te genereren. Ook staat kostenverlaging hoog op de managementagenda. De personeelsomvang wordt teruggebracht in lijn met het gedaalde productievolume en klantvraag. Vooral tijdelijke en uitzendcontracten worden opgezegd. Daarnaast worden voorraadposities verder afgebouwd om meer cash vrij te maken en hoge rentelasten te voorkomen.’

Wereldwijde afname van bedrijvigheid

Kemps: ‘Volgens het CBS daalde de omzet bij de raffinaderijen en chemie met 23,1 procent het sterkst. Maar ook de malaise in de bouw zorgt voor lagere omzet en minder orders in de metaal en kunststof- en rubberindustrie. Navraag bij inkoopmanagers leert dat vooral de orderinstroom vanuit Europa teleurstellend is. Belangrijke afzetmarkten als Duitsland en Engeland met een energie-intensieve zware industrie, zuchten onder de hoge energieprijzen, lagere autoverkopen en minder handel met China. Wereldwijd zijn de meeste industriële inkoopmanagersindexen in oktober onder de 50 geëindigd. Een score lager dan 50 betekent een verdere afname van bedrijvigheid. Met een score van 43.1 scoort de Eurozone het laagst ten opzichte van bijvoorbeeld het VK (44.8), Brazilië (48.6), Japan (48.7) en China (49.5). De VS scoren precies 50 en India loopt voorop met een score van 55.5.’

Hightech draait goed door

Kemps besluit: ‘Toch zien enkele industriële sectoren in Nederland hun productie groeien. Waar machinebouwers minder orders binnenkrijgen omdat veel kopers nieuwe investeringen in kapitaalgoederen uitstellen, zien de reparatie- en onderhoudsbedrijven hun omzetten juist stijgen. Ook de toeleveranciers aan de hightechindustrie draaien nog op volle toeren. Met een goed gevuld orderboek kunnen zij nog maanden vooruit. Toch merken grote opdrachtgevers als ASML dat ook de chipindustrie door een dal gaat. Voor 2024 is het bedrijf daarom conservatief qua vooruitzichten.

ABN AMRO verwacht dat de economie zwak blijft. De Europese bbp-groeiprognoses voor 2024 zijn recent verlaagd en momenteel wordt een meer gematigd groeiherstel verwacht, waarbij de Europese economie pas in het laatste kwartaal van 2024 weer echt gaat groeien.’

Verminderde productie

Vanwege de lagere orderaantallen verkleinden de bedrijven in november hun productieomvang. Er werd ook melding gemaakt van personeelstekorten waardoor sommige bedrijven gedwongen waren om hun productie te verminderen. Er was in november opnieuw sprake van banenverlies in de productiesector. Hiermee komt de periode van krimp op zes maanden. Deze daling van de werkgelegenheid was bovendien groter dan die van oktober. Veel panelleden gaven aan dat zij hun personeelsbestanden hadden aangepast aan de onbenutte capaciteit en de zwakke vraag.

De aanhoudende daling van de hoeveelheid onvoltooid of nog niet uitgevoerd werk was een verder teken van overcapaciteit bij de bedrijven. Sommige bedrijven konden hun achterstanden verkleinen vanwege de betere beschikbaarheid van materialen. De zwakke vraag in de sector leidde opnieuw tot een forse verbetering van de levertijden omdat de leveranciers meer capaciteit hadden.

De bedrijven verkleinden in november opnieuw hun inkoopactiviteiten als gevolg van de zwakke vraag en om de cashflow te verbeteren. Dit leidde tot een aanzienlijke daling van de materiaalvoorraad. De panelleden gaven ook aan dat er minder noodzaak was voor extra voorraad door de betere beschikbaarheid van grondstoffen.

Op het prijsfront was er bij zowel de inkoopals de verkoopprijzen sprake van een daling. De inkoopprijzen daalden fors en er werd melding gemaakt van lagere grondstofprijzen. De bedrijven berekenden deze dalingen echter slechts ten dele door aan hun klanten en de daling van de verkoopprijzen was daardoor bescheiden.

Tot slot waren de bedrijven optimistisch over hun productieomvang voor de komende twaalf maanden, al gaf een aantal bedrijven aan bezorgd te zijn over de huidige zwakke marktomstandigheden, vooral die in de bouwsector.