MKB-Barometer: sombere verwachtingen

Ieder kwartaal doet Koninklijke Metaalunie onderzoek onder haar leden naar de stand van de mkb-maakindustrie. Het derde kwartaal van de Economische Barometer is traditioneel hét kwartaal waarin de bedrijvigheid door de zomervakantie op een lager pitje staat. Dit geldt zeker voor de uitkomsten van de Economische Barometer Q3 2024. Daar komt nu nog bij dat de verwachtingen voor het vierde kwartaal in twee jaar niet zo somber geweest is.

Het tekort aan personeel is er nog steeds, maar de druk is aan het einde van het derde kwartaal iets van de ketel ten opzichte van het vorige kwartaal. De winstgevendheid van de mkb-maakindustrie neemt ook dit kwartaal weer iets af. Op de vraag wat de belangrijkste belemmering is in de bedrijfsvoering, geeft een groot deel van de respondenten aan dat dit onvoldoende vraag uit de markt is (van 34% naar 47%). De op één na grootste belemmering is het tekort aan personeel.

Binnenland

Op de vraag hoe ondernemers uit de mkb-maakindustrie de binnenlandse orderpositie waarderen, reageren evenveel ondernemers positief als negatief (21% positief, 58% neutraal en 21% negatief). We moeten vier jaar terug in de tijd om een dergelijke lage score te vinden. Opvallend hierbij is de negatieve score van de machinebouwers; maar liefst 31 procent waardeert de orderpositie als negatief.

Zoals gebruikelijk in het derde kwartaal is de ontwikkeling van de binnenlandse orderpositie ten opzichte van het tweede kwartaal per saldo afgenomen. Bij dertig procent van de respondenten is deze afgenomen, terwijl bij achttien procent sprake is van een toename. De verwachtingen voor de binnenlandse orderpositie in het vierde kwartaal zijn sterk afgenomen in vergelijking met het vorige kwartaal. Toen verwachtte per saldo negentien procent een groei van de orderpositie, terwijl nu per saldo drie procent een verdere afname verwacht.

Buitenland

45 procent van de respondenten van de Economische Barometer exporteert zelf. Bij deze bedrijven is het aandeel export 36 procent van de totale omzet. Voor de ontwikkeling van deze exportportefeuille geldt nagenoeg hetzelfde als voor het binnenland: veel bedrijven geven aan dat de portefeuille in het derde kwartaal is afgenomen. Dit staat in contrast met de positieve verwachtingen van drie maanden eerder. Ook de waardering van de ondernemers over hun huidige exportportefeuille is dit kwartaal afgenomen. Achttien procent van de exporteurs is tevreden, terwijl een kwart ontevreden is over de orderpositie. Voor het vierde kwartaal verwacht dertig procent van de ondernemers een verdere verslechtering van de buitenlandse orderpositie, terwijl slechts dertien procent een toename verwacht. Ondanks de afname van de orderposities, schommelt de gemiddelde orderportefeuille met bijna twaalf weken nog steeds rond het gemiddelde van de afgelopen drie jaar.

Personeel

Bij de bedrijven die aan de Economische Barometer hebben deelgenomen, werken gemiddeld 18,6 medewerkers. Hiervan is zestien fte vast in dienst en gemiddeld 2,6 fte wordt ingeleend. Het aandeel bedrijven dat meer vast personeel in dienst heeft, is in het derde kwartaal van 2024 weer iets toegenomen. Bij acht procent van de respondenten is het aantal vaste krachten afgenomen, terwijl dit bij tien procent is toegenomen. Voor het flexibele personeel geldt het omgekeerde: net iets meer bedrijven melden een afname dan een toename van dit aandeel.

Zoals gebruikelijk de afgelopen jaren heeft rond de vijftig procent van de bedrijven vacatures openstaan. Gemiddeld hebben de bedrijven voor 2,2 fte aan vacatures openstaan. Dit komt neer op een aantal vacatures dat overeenkomt met 5,4 procent van het totale personeelsbestand. Dit zijn iets minder vacatures dan aan het einde van het tweede kwartaal. Van de openstaande vacatures verwacht tachtig procent van de respondenten deze in te vullen, meer dan gemiddeld in het afgelopen jaar.

Financieel

Geheel in lijn met de ontwikkeling van de orderpositie, is de winstgevendheid van de bedrijven. Na het hoogtepunt in het tweede kwartaal van 2022, toen ruim driekwart van de bedrijven winst maakte, is dat aantal in het derde kwartaal van 2024 teruggelopen tot 64 procent. Een kwart van de bedrijven geeft aan quitte te draaien, en één op de acht bedrijven maakt verlies. De ontwikkeling van het bedrijfsresultaat is in het derde kwartaal afgenomen ten opzichte van het tweede kwartaal. Deze trend is vergelijkbaar met die van het eerste kwartaal van 2024 en het derde kwartaal van 2023.

De waardering van het bedrijfsresultaat, afgezet tegen de overige antwoorden in deze editie van de Economische Barometer, is nog behoorlijk te noemen. Een derde van de respondenten is positief, 55 procent neutraal en drie procent negatief. Voor het vierde kwartaal van 2024 wordt een vergelijkbare score verwacht als in het derde kwartaal. 25 procent van de respondenten verwacht een beter, maar ook 25 procent een slechter bedrijfsresultaat, terwijl de helft verwacht dat het resultaat gelijk zal blijven. Drie op de tien bedrijven hebben het afgelopen kwartaal hun verkoopprijzen verhoogd, terwijl één op de tien deze heeft moeten verlagen. Bij zes op de tien respondenten zijn de verkoopprijzen in het derde kwartaal niet gewijzigd.

De verwachte investeringen voor het komende halfjaar zijn weer negatiever dan in de afgelopen kwartalen. 45 procent van de respondenten verwacht de komende zes maanden minder in machines te investeren dan in het afgelopen halfjaar.