Cradle-to-cradle goeroe Michael Braungart: ‘Maak je zorgen om tekort aan metalen’

‘Metaal is veel kritischer voor het voortbestaan van de mens dan energie. Energietekort zal nimmer het probleem zijn. De zon geeft ons duizendmaal meer energie dan we ooit nodig hebben.’ De hoeveelheid metalen is echter beperkt. En juist daar gaan we nog steeds erg slecht mee om.  

‘Hoezo, neem de trap, dat is gezond? Niet voor het milieu. Als iedereen de lift zou nemen, dan zou dat namelijk beduidend minder CO2-uitstoot geven. Dát is pas goed voor het milieu’, liet de Duitse chemicus Michael Braungart (1958), grondlegger van het Cradle-to-Cradle principe tijdens de Metaalunie ECO Award weten. ‘Sterker nog: als we allemaal de lift nemen, gaan we eerder dood en dat is pas echt voordeel voor het milieu.’

Het waren deze en andere krasse uitspraken die Braungart  tot een gewaardeerd spreker op de Metaalunie-bijeenkomst maakten. Vooral George Bush kreeg er doorlopend van langs. Tot grote hilariteit van het publiek. Maar ook de aanwezigen, en alle andere mensen op aarde, kregen van  Braungart een veeg uit de pan. ‘Hoezo CO2-neutraal? We zijn niet CO2-neutraal. Je bent er en dus adem je CO2 uit. Eigenlijk zou het voor de wereld het allerbeste zijn wanneer er helemaal geen mensen zouden zijn…’ Dat zou ook een hoop plastic afval in de oceanen schelen, zo liet hij en passant weten. ‘Jaarlijks kieperen we meer dan acht miljoen ton op de zeebodem.’

‘Idioot Bush’

‘Wat moet het heerlijk zijn om je niet te schamen voor je domheid’, verklaarde Michael Braungart over voormalige VS-president George Bush (junior). ‘De man gaf het gewoon toe.’ Als voorbeeld haalde Braungart een bijeenkomst in Australië aan waar ook Bush kwam spreken. ‘Hij presteerde het om te zeggen dat hij in ‘Austria’ op bezoek was.’ Omdat de president van destijds ook niet meer wist wat voor bijeenkomst hij in ‘Oostenrijk’ bezocht, maar blijkbaar wel een bruggetje legde met ‘Wenen’ en ‘Opec’, zei de man. ‘I’m glad to be invited by the Opec, waar het Apec had moeten zijn…’ De zaal in Nieuwegein lachte net zo hard mee met Braungart, die wel aangaf erg blij met deze ‘idioot’ te zijn geweest: ‘Hij heeft ons toch enkele malen een leuke subsidie gegeven. Hij was dus toch niet zo dom als hij beweerde…’

Puur vergif

Braungart snapt niet waarom de mensheid zich zorgen maakt om gebrek aan aardolie en andere energiebronnen. ‘We moeten ons zorgen maken om het gebrek aan metalen, niet aan energie. Dat zal er altijd zijn. Bronnen te over; alternatieve bronnen’, zo stelde hij. ‘Metaal is veel kritischer voor het voortbestaan van de mens dan energie. Energietekort zal nimmer het probleem zijn. De zon geeft ons duizendmaal meer energie dan we ooit nodig hebben.’ De hoeveelheid metalen is echter beperkt. En juist daar gaan we nog steeds erg slecht mee om. ‘Om één ton koper te krijgen maken we als mensen zeshonderd ton troep. En vervolgens gooien we koper door het voer van varkens om ze dikker te laten worden, verzachten we er staal mee, kortom: verspillen we het.’ Hij haalt zodoende ook even de aardbeving van 1999 in Turkije aan; een rampgebied vol ingestorte gebouwen waarbij twintigduizend mensen om het leven kwamen. ‘De oorzaak: koper! Wist u dat men daar constructiestaal vervaardigt van gerecycled staal van oude auto’s? Daarin zit ook koper. En slechts 0,5 gram koper in staal is net als vergif, het maakt de staalconstructie kapot!’

Ook verbaast het hem dat metalen uit onze omgeving geweerd worden omdat het slecht voor de gezondheid zou zijn. ‘Een mens heeft zink en magnesium nodig. Dat moet je dus ook om je heen hebben…’ In dat kader verbaast het hem ook dat lood uit soldeer werd gehaald. ‘Dat moest, om gezondheidsredenen, loodvrij. Maar eenmaal in soldeer kan lood helemaal geen kwaad. Het wasemt niets uit aan giftige dampen en niemand die het in zijn mond zal stoppen.’ Daarentegen zijn de vervangende stoffen volgens Braungart wel ‘puur vergif’. Bovendien heeft het aldus loodvrij maken een ander nadeel: ‘Het vermindert de vraag naar lood, waardoor het goedkoper wordt, zodat het wel weer in benzine wordt gestopt dat vervolgens in Afrika wordt verkocht.’ En laten nu juist desbetreffende dampen wel weer schadelijk voor de gezondheid zijn. ‘Zo verleg je het probleem en dat kan toch nooit de bedoeling zijn?’

Zorgvuldigheid; het is zo van belang. ‘Wist u dat er jaarlijks alleen al in het afval van de Duitse huishoudens dertien ton lood zit?’ Ook trok hij fel van leer tegen bedrijven die metaal van een kunststof coating voorzien. ‘Dat is heel erg slecht!’

Chemische wapens

Braungart vindt het belangrijk dat producenten steeds meer rekenschap gaan nemen van de milieubelasting die zij met hun productie plegen. In het westen neemt dit besef al steeds meer goede vormen aan, maar in de nog ontwikkelende landen is nog een flinke slag te slaan. Als voorbeeld haalde hij scheerapparaten van Philips en van Chinese makelij aan. ‘De westerse scheerapparaten zijn veel schoner. Die uit China wasemen gewoon gif uit. Die zijn speciaal ontwikkeld voor de Taliban, want je moet ze minstens op een meter afstand van je gezicht houden, wil je geen schadelijke stoffen inademen.’

Ook wees hij ‘de idioot Bush’ (‘hij zegt het zelf, dus mag ik het ook zeggen’) al eens op het feit dat chemische wapens niet in Irak maar bij de eigen speelgoedfabrikant Mattel te vinden waren. ‘Hun speelgoed wasemt meer gif uit dan je aan giftige dampen op een doorsnee benzinestation kunt meten’,  zo hield hij het gehoor voor.

‘Gebruik gerust de beste materialen’, stelde hij. ‘Je consumeert ze niet, maar gebruikt ze slechts. En als je ze na gebruik weer hergebruikt, dan is dat het allerbeste voor het milieu.’ In ieder geval is het beduidend beter dan minder goede materialen te gebruiken en een milieuprobleem creëren, vindt hij. ‘Duurzaamheid alleen is niet genoeg. Zero waste! Je denkt daarbij aan afval, maar afval is niet de juiste term. Afval is namelijk ook voedsel.’ Ook gaf hij, ongewild wellicht, een kledingadvies aan de verzamelde ondernemers: ‘Armani stopt veel nikkel en cadmium in zijn pakken. U kunt veel beter het goedkopere namaak kopen. Dat is niet alleen beter voor uw portemonnee, maar ook beter voor het milieu.’

Zijn we dan echt met te veel mensen? Moeten er gewoon minder mensen zijn, zodat daarmee de problemen uit de wereld zijn? ‘Nee. We kunnen net zo veel mensen op de wereld hebben als er mieren zijn. Dertig miljard. Maar, anders dan de mieren, zijn de mensen dom…’