Ondernemerszaken: RI&E essentieel voor elk bedrijf in de ­metaal- en technieksector

Elke werkgever is volgens artikel 5 van de Arbowet verplicht om een risico-inventarisatie en -evaluatie (RI&E) uit te voeren. Toch zijn er nog veel bedrijven die dit niet hebben gedaan. De feiten en fabels op een rij.

Een RI&E gaat niet alleen over het in kaart brengen van risico’s, maar ook over het opstellen van een plan van aanpak om deze risico’s te beheersen. Voor bedrijven met meer dan 25 medewerkers is toetsing van de RI&E verplicht. Bedrijven met minder dan 25 medewerkers hoeven geen toetsing uit te voeren als zij een erkend branche-instrument gebruiken, zoals dat van de Metaalunie. Sinds 2021 controleert de Arbeidsinspectie actief op de aanwezigheid van een RI&E. Het niet hebben van een RI&E is een direct te beboeten feit. Zorg er daarom voor dat jouw bedrijf een actuele RI&E heeft en dat deze, indien nodig, is getoetst.

Verplicht

Uit onderzoek van de Arbeidsinspectie blijkt dat steeds meer bedrijven een RI&E hebben opgesteld. Volgens de monitor Arbo in Bedrijf heeft inmiddels 64 procent van de Nederlandse bedrijven een RI&E. Toch zijn er nog veel bedrijven die dit niet hebben gedaan. Waarom niet? Uit het onderzoek blijkt dat 76 procent van de ondernemers die geen RI&E hadden simpelweg niet wisten dat het verplicht is. De overige bedrijven kunnen of willen geen RI&E uitvoeren.

Administratieve last

Het ontbreken van een RI&E betekent niet per definitie dat ondernemers veiligheid niet belangrijk vinden. Veel mkb-ondernemers willen niets liever dan dat hun werknemers ’s avonds gezond naar huis gaan, maar zien op tegen de administratieve last van een RI&E. Toch biedt een RI&E juist de kans om even afstand te nemen van de dagelijkse praktijk en risico’s die men over het hoofd ziet, toch te beoordelen. De RI&E is niet bedoeld als administratieve verplichting, het is bedoeld als manier om de risico’s op werkvloer te verkleinen door ze te (h)erkennen en maatregelen te nemen voor het beperken van de risico’s. Dat laatste, het beperken van risico’s, doe je met het ­schrijven én uitvoeren van een plan van aanpak gerelateerd aan de gevonden risico’s. Het plan van aanpak is evenals de RI&E een wettelijke verplichting. En juist het uitvoeren van dit plan van aanpak beperkt het risico op ongevallen maar geeft ook werknemers vertrouwen in de veiligheid op de werkvloer.

Zichtbaar

Een RI&E helpt om risico’s die normaal gesproken over het hoofd worden ­gezien, risico’s waarvoor je blind wordt omdat je het toch altijd zo doet, zichtbaar te maken. Het identificeren en ­begrijpen van onbekende of ongeziene risico’s is een eerste stap naar het verbeteren van de arbeidsveiligheid in je bedrijf.

Cijfers

De cijfers: De industrie is een sector met een relatief hoog risico op bedrijfsongevallen. Volgens de Arbomonitor staat de sector op de vijfde plaats als het gaat om het aantal door de Arbeidsinspectie onderzochte ongevallen in 2023. Het MKB is ook een groep die gemiddeld vaker te maken heeft met een ongeval waarbij de arbeidsinspectie een onderzoek uitvoert dan het groot bedrijf. In bedrijven met meer dan tien werknemers vonden in 2023 gemiddeld 73 ernstige ongevallen per 100.000 banen plaats. In bedrijven met meer dan 100 werknemers lag dit aantal veel lager: acht per 100.000 banen.

Contact

Het meest voorkomende ongeval in de industrie is ‘in contact komen met een arbeidsmiddel’, namelijk 42 procent van de gevallen in 2023. Daarnaast zijn er risico’s die minder direct zichtbaar zijn, zoals blootstelling aan gevaarlijke stoffen, geluidsbelasting en psychosociale arbeidsbelasting. Die laatste categorie, psychosociale arbeidsbelasting, komt bijvoorbeeld tot uiting bij burn-out klachten. Dit zorgt voor de hoogste kosten, omdat werknemers met dergelijke klachten vaak langdurig uitvallen. Dit is een belangrijk aandachtspunt voor elk bedrijf, zowel vanuit zorgplicht als uit kostenoogpunt.

Wat maakt een RI&E goed en actueel? Een goede RI&E voldoet aan drie criteria:

Volledigheid – Alle relevante risico’s worden meegenomen.

Betrouwbaarheid – De ernst van de risico’s wordt goed ingeschat en het plan van aanpak biedt effectieve oplossingen.

Actualiteit – De RI&E wordt aangepast bij veranderingen in werkprocessen en houdt rekening met de laatste technische inzichten.

Actief betrokken

Daarnaast is het essentieel dat werknemers actief betrokken worden bij het opstellen en uitvoeren van de RI&E. Hun input draagt bij aan de volledigheid van de risico-inventarisatie en vergroot het draagvlak voor de maatregelen die hieruit voortvloeien. Een manier om dit te doen is door werknemers te betrekken bij het maken van de RI&E en gezamenlijk risico’s te inventariseren. Dit creëert niet alleen bewustwording, maar geeft werk­nemers ook het gevoel dat ze gehoord worden.

Bijzondere groepen

Bij het opstellen van een RI&E moet ook rekening worden gehouden met bijzondere groepen werknemers, zoals bijvoorbeeld jonge werknemers, uitzendkrachten en anderstaligen. Deze groepen lopen vaak extra risico’s op de werkvloer:

Jonge werknemers, zoals leerlingen, hebben minder ervaring en zijn zich vaak minder bewust van de gevaren in een technische werkomgeving. Extra begeleiding en ­duidelijke instructies zijn essentieel.

Uitzendkrachten zijn niet altijd volledig ingewerkt en kennen de ­specifieke risico’s van een bedrijf mogelijk niet goed. Een goede introductie en ­veiligheidsinstructie zijn cruciaal.

Anderstaligen kunnen veiligheids­instructies mogelijk niet goed begrijpen. Het gebruik van visuele instructies, meertalige documentatie of een mentor kan helpen om misverstanden en onveilige situaties te voorkomen.

Erkend instrument

Voor bedrijven die vallen onder de CAO Metaal & Techniek is er een erkend branche-­instrument beschikbaar. Dit instrument wordt regelmatig geactualiseerd en houdt rekening met veranderende wetgeving en nieuwe inzichten op het gebied van veiligheid. Leden van de Metaalunie en/of OOM kunnen hier gratis gebruik van maken. De nieuwste versie van deze tool is per 1 april online beschikbaar gemaakt en zal ook aandacht besteden aan de grond­oorzaken van risico’s. Dit helpt bij het opstellen van een doeltreffend plan van aanpak.

Bedrijven die geen gebruik kunnen maken van dit instrument, doen er goed aan om een ander RI&E-instrument te gebruiken, omdat juist zo’n instrument risico’s in beeld kan brengen waar je nog niet aan gedacht had. Het steunpunt RI&E, www.rie.nl,  biedt informatie en een overzicht van erkende branche-RI&E’s. Daarnaast is op www.arboportaal.nl informatie te vinden over de wettelijke verplichtingen rondom de RI&E. De site www.5xbeter.nl biedt actuele informatie over veiligheid voor bedrijven in de metaalindustrie en ook tools om aan veiligheid te werken.

Cursussen

Ook worden door onder andere de Metaalunie regelmatig cursussen georganiseerd waarin bedrijven begeleid worden bij het invullen van de RI&E en het aanpakken van de geïdentificeerde risico’s. Heeft jouw bedrijf weinig tijd of is de RI&E te complex? Dan is het inschakelen van deskundige hulp een verstandige keuze. Dit kan niet alleen bij het opstellen van de RI&E, maar ook bij de uitvoering van het plan van aanpak.

Toetsen

Belangrijk om te melden is dat bedrijven die VCA-gecertificeerd zijn, vanwege de certificering de RI&E eens per drie jaar dienen te laten toetsen door een ­veiligheidskundige. Dit geldt in dat geval ook voor ­bedrijven die een branche-RI&E gebruiken.

Geen formaliteit

Veiligheid op de werkvloer is geen formaliteit, maar een essentiële voorwaarde voor een gezond en succesvol bedrijf. Zorg ervoor dat je alles doet wat mogelijk is om de veiligheid van jouw werknemers te waarborgen. Denk eraan dat een RI&E geen eenmalige verplichting is, maar een dynamisch proces, dat bedrijven helpt steeds veiliger en efficiënter te werken. Door uitvoeren van het plan van aanpak en door regelmatig de RI&E te evalueren en aan te passen aan veranderende omstandigheden, blijft veiligheid zo goed mogelijk gewaarborgd.

Ondernemerszaken

Vraag&Aanbod en specialisten van PKM geven in deze rubriek ondernemers in de maakindustrie inzicht én praktisch tips over bedrijfsvoering. Denk aan aspecten rondom kwaliteit, normering, veiligheid en duurzaamheid. Marleen Terhalle is technisch bedrijfskundig adviseur bij PKM en veiligheidskundig specialist.