Afnemende verwachtingen voor de tweede helft van 2022

De economische gevolgen van de oorlog in Oekraïne zijn voor het MKB-metaal als geheel voor de korte termijn erg meegevallen. Ondernemers waarderen hun binnenlandse orderpositie in het tweede kwartaal overwegend positief. Dit geldt overigens in veel mindere mate voor de orderpositie buitenland. Voor het derde kwartaal zijn de verwachtingen aanmerkelijk minder positief. Vooral onder de machinebouwers zijn veel ondernemers die een terugval van de orderintake verwachten. Dit zijn de belangrijkste conclusies van de Koninklijke Metaalunie Economische Barometer Q2 2022.

Ondanks alle onzekerheid heeft het MKB-metaal een goed eerste halfjaar achter de rug als het gaat om de binnenlandse orderpositie. Voor het hele MKB-metaal is al drie kwartalen op rij bij ongeveer 15% van de bedrijven de orderpositie afgenomen, terwijl deze bij 30% van de bedrijven toenam. De waardering van de binnenlandse orderpositie is ten opzichte van het eerste kwartaal toegenomen. Bijna de helft van de ondernemers geeft aan tevreden te zijn over de orderpositie binnenland. Bijna 10% van de bedrijven is niet tevreden over de binnenlandse orderpositie.

Minder positief

De verwachtingen over de binnenlandse orderpositie waren voor het tweede kwartaal al minder positief. Voor het derde kwartaal houden de positieve en negatieve verwachtingen elkaar nagenoeg in evenwicht. 27% van de bedrijven verwacht een verbetering van de orderpositie terwijl 29% een verslechtering ervan verwacht. De gemiddelde orderportefeuille in weken is begin juli iets afgenomen ten opzichte van april dit jaar, van gemiddeld 12,8 naar 12,1 weken. Afgezet tegen de afgelopen jaren is de orderpositie groot.

Orderpositie buitenland

Sinds het uitbreken van de covidpandemie wordt de orderpositie buitenland minder positief beoordeeld dan die van het binnenland. In het tweede kwartaal van dit jaar is bij iets meer bedrijven de buitenlandse orderpositie afgenomen dan er bedrijven zijn waar deze is toegenomen. Ook de waardering van de orderpositie buitenland ligt aanzienlijk lager dan die van het binnenland. Is per saldo 38% van de bedrijven tevreden over de binnenlandse orderpositie, voor de buitenlandse orderpositie geldt dat dit slechts 2% is. Begin juli zijn de bedrijven die een afname van de orderpositie buitenland verwachten in de meerderheid ten opzichte van bedrijven die een toename verwachten.

Prijzen

Als gevolg van een snel herstel na de coronalockdown liepen de materiaalprijzen in 2021 sterk op. Daar bovenop kwam de oorlog in de Oekraïne, waardoor de prijs van sommige metalen in het eerste kwartaal van dit jaar door het dak gingen. In de loop van het tweede kwartaal zijn de meeste materiaalprijzen weer gedaald, maar ze liggen historisch gezien nog op een hoog niveau. Behalve de materiaalprijzen nemen de energieprijzen sterk toe. De mate waarin het MKB-metaal hierdoor geraakt wordt hangt sterk af van de activiteiten van een bedrijf. Ook de loonkosten nemen toe door het tekort aan vakkrachten en de cao-verhoging.

In het eerste kwartaal was voor 42% van de MKB-metaalbedrijven de doorgevoerde prijsverhoging onvoldoende om de gestegen (inkoop)kosten volledig te compenseren. Aan het einde van het tweede kwartaal geeft nog ruim een kwart van de bedrijven aan dat de doorgevoerde prijsverhogingen ontoereikend zijn om de hogere (inkoop)kosten te compenseren. Bij bijna driekwart van de bedrijven was de toename van de verkoopprijzen wel voldoende om de gestegen kosten te compenseren. 73% van de bedrijven verhoogde in het tweede kwartaal de verkoopprijzen. 

Personeel

Bij de respondenten (het MKB-metaal) van deze Metaalunie Economische Barometer werken gemiddeld 20 medewerkers, circa 17,8 medewerkers met een vast contract en 2,2 medewerkers met een flexibel contract. Ondanks het tekort aan vakkrachten, werkte er bij 20% van de bedrijven in het tweede kwartaal meer vast personeel dan in het eerste kwartaal. Bij 10% van de bedrijven werkte minder vast personeel. Voor het flexibel personeel geldt een vergelijkbare ontwikkeling. Het aandeel bedrijven met vacatures is begin juli, net als een kwartaal eerder, bijna 60%. Gemiddeld hebben deze bedrijven 2,7 vacatures openstaan. Afgezet tegen alle medewerkers hebben de respondenten gemiddeld voor 7,9% van het personeelsbestand aan vacatures openstaan. In het totaal verwacht het MKB-metaal 70% van deze vacatures de komende periode in te kunnen vullen. Dit percentage is in de afgelopen 20 jaar nog niet zo laag geweest.

Winstgevendheid

Ondanks de hogere kosten is de winstgevendheid van het MKB-metaal in het tweede kwartaal toegenomen. Ruim driekwart van de bedrijven geeft begin juli aan winst te maken. Het aandeel bedrijven dat verlies maakt is 6%. Bij 30% van de bedrijven is het bedrijfsresultaat toegenomen. Bij 20% van de bedrijven is dit ten opzichte van het eerste kwartaal afgenomen. Ondanks het geringe aantal bedrijven waarvan het bedrijfsresultaat is toegenomen, is ruim de helft van de bedrijven tevreden over het in het tweede kwartaal gerealiseerde bedrijfsresultaat. Slecht 7% van de bedrijven is ontevreden over het behaalde bedrijfsresultaat. Het aandeel bedrijven dat voor het derde kwartaal een beter bedrijfsresultaat verwacht, is net zo groot als het aandeel dat een lager bedrijfsresultaat verwacht.

Investeringen in het machinepark

Alle perikelen rondom Oekraïne en de stijgende prijzen maken dat de lange termijnverwachting steeds onzekerder wordt. Deze onzekerheid komt tot uitdrukking in de investeringsverwachting voor het komende halfjaar. Terwijl 14% van de mkb-metaalbedrijven verwacht meer te gaan investeren, geeft 34% aan dat de investeringen lager zullen liggen. Dit is de grootste achteruitgang in anderhalf jaar tijd.