Europese Commissie presenteert actieplan voor staal- en metaalindustrie

De Europese Commissie heeft een actieplan gepresenteerd om de staal- en metaalindustrie in Europa concurrerend en duurzaam te houden. De sector kampt met hoge energiekosten, oneerlijke concurrentie en de noodzaak om te investeren in CO2-arme productiemethoden. Het plan bevat maatregelen om energiekosten te verlagen, handelsbescherming te versterken en recycling te stimuleren.

Eurocommissaris Stéphane Séjourné onderstreepte bij de presentatie het belang van de sector: ‘De staalindustrie is fundamenteel voor de Europese economie.’ Staal en metalen worden gebruikt in de auto-industrie, defensie, de energietransitie en de bouw. Maar de sector staat onder druk door de concurrentie uit landen met lagere productiekosten en minder strenge milieuregels.

Energieprijzen en handelsbescherming

Een van de belangrijkste knelpunten voor de Europese staalindustrie is de hoge energieprijs. Europese bedrijven betalen twee tot drie keer zoveel voor elektriciteit als hun Amerikaanse concurrenten en voor gas zelfs vijf keer meer. Om de sector te ondersteunen, stelt de Commissie voor dat lidstaten lagere nettarieven bieden en dat staalbedrijven voorrang krijgen op het stroomnet, net als ziekenhuizen en scholen. Daarnaast moet elektrificatie makkelijker worden door snellere netaansluitingen en een flexibelere belastingstructuur.

De EU neemt ook maatregelen om de sector te beschermen tegen goedkope import. De invoerheffingen op staal en aluminium, die aanvankelijk tot 2026 zouden gelden, worden verlengd. Daarnaast wordt de zogeheten ‘melted and poured’-regel overwogen, waardoor alleen staal dat in een bepaald land is gesmolten en gegoten als afkomstig uit dat land wordt erkend. Dit moet voorkomen dat producten via omwegen in Europa belanden zonder onder de heffingen te vallen.

Het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM), dat een CO2-heffing oplegt aan geïmporteerde metalen, wordt verder aangescherpt. Vanaf 2026 wordt de heffing ook opgelegd aan staal en aluminium van buiten de EU, om een gelijk speelveld te creëren. Daarnaast wordt gekeken naar aanvullende maatregelen om ‘greenwashing’ door buitenlandse producenten te voorkomen en CO2-lekkage te verminderen.

Tata Steel Nederland steunt de Europese inzet, maar ziet ook verbeterpunten. CEO Hans van den Berg: ‘Met dit plan erkent de Europese Commissie het strategische belang van de staalsector. De Commissie heeft de juiste uitdagingen benoemd, maar we roepen de EU op om haast te maken met het repareren van CBAM. Daarnaast moet de Nederlandse overheid zorgen voor een gelijk speelveld op het gebied van energie met de landen om ons heen.’ Volgens Tata Steel hebben Duitsland en België al maatregelen genomen om hun industrie te ondersteunen en mag Nederland niet achterblijven.

Circulaire economie en schrootbeleid

De Commissie zet ook in op circulaire productie, waarbij schroot een centrale rol speelt. Door meer gebruik te maken van gerecycled staal en aluminium kan de industrie energie besparen en de uitstoot verminderen. Om dit te stimuleren wil de Commissie eisen stellen aan het gebruik van gerecycled materiaal in producten zoals bouwmaterialen en elektronica.

Een controversieel onderdeel van het actieplan is het voorstel om exportheffingen op schroot in te voeren. Dit moet voorkomen dat waardevolle grondstoffen de EU verlaten en elders worden verwerkt. Tata Steel steunt dit voorstel: ‘Europa kent een tekort aan metaalschroot, terwijl dit nodig is voor het produceren van schoner staal. Het beperken van export en verbeteren van de schrootkwaliteit zijn daarom goede maatregelen.’

De recyclingsector is echter kritisch. De Europese recyclagefederatie Euric stelt dat er binnen Europa minder vraag is naar schroot dan wat beschikbaar is. ‘De export van schroot beperken zal de staalindustrie niet oplappen, maar wel de recyclingsector kapotmaken’, waarschuwt de federatie.

Investeringen en werkgelegenheid

Om de transitie naar een koolstofarme staalindustrie te ondersteunen, stelt de Commissie extra financiering beschikbaar. In 2025 start een pilot van één miljard euro voor het elektrificeren en verduurzamen van industriële processen. Via de Industrieel Decarbonisatiebank moet op termijn honderd miljard euro worden gemobiliseerd voor verdere verduurzaming van de industrie.

Ook de gevolgen voor werkgelegenheid worden meegenomen. De staal- en metaalindustrie biedt werk aan 2,6 miljoen mensen in Europa. Om ervoor te zorgen dat werknemers niet de dupe worden van de transitie, worden maatregelen genomen om omscholing en herstructurering van banen te ondersteunen.

Kritiek en openstaande vragen

Hoewel de Europese staalindustrie positief reageert op de erkenning van schroot als grondstof en de aanscherping van CO2-heffingen, blijven er zorgen over de hoge energiekosten. ‘Energie blijft de olifant in de kamer. Hoge prijzen raken niet alleen de staal- en metaalproductie, maar ook hele waardeketens in Europa’, aldus Henrik Adam, voorzitter van brancheorganisatie Eurofer.

Tata Steel benadrukt daarnaast dat de huidige CBAM-regelgeving nog onvoldoende werkt. ‘Producten waarin staal is verwerkt, vallen buiten CBAM, waardoor buitenlandse producenten hun laag CO2-staal naar Europa kunnen sturen zonder dat ze de rest van hun productie verduurzamen’, stelt het bedrijf. Ook is er nog onvoldoende bescherming voor de Europese exportpositie op de wereldmarkt.

De effectiviteit van het actieplan zal de komende jaren moeten blijken. De maatregelen zijn bedoeld om de Europese staal- en metaalindustrie niet alleen te beschermen, maar ook klaar te maken voor een duurzamere toekomst. Toch blijft de vraag of de sector op korte termijn voldoende steun krijgt om de concurrentiestrijd met goedkopere producenten buiten de EU aan te kunnen.