15 mrt. 2022
9 minuten
De aanval door het Russische leger op Oekraïne eind februari en het militaire geweld wat vervolgens in dat land is losgebarsten heeft enorme gevolgen voor de economische situatie in Europa. Op het gebied van staal betekent het dat de export van Russisch en Oekraïens materiaal bijna zo niet inmiddels helemaal kwam stil te vallen, waardoor van de ene op andere dag schaarste ging ontstaan. Dat meldt NovioStaal in het Staaljournaal van maart.
Walserijen o.m. in België, Denemarken en Italië, die afhankelijk zijn van de levering van halffabricaten als rollen staal (coils), plakken (slabs) en knuppels (billets) zagen plotseling de toevoer van dit voormateriaal wegvallen. Zo ook geïntegreerde fabrieken, die hun staal produceren op basis van ijzererts, steenkool en schroot, ineens niet meer konden beschikken over voldoende grondstoffen. Dit leidde niet alleen ertoe dat staalfabrieken opeens uit de markt gingen, maar ook dat diverse producenten lopende opdrachten annuleerden met als argument “force majeure”. En er circuleren berichten, dat een Noord-Europese fabriek overweegt een aantal hoogovens stil te leggen vanwege een tekort aan grondstoffen.
Prijsverhogingen
De markt werd ineens ook geconfronteerd met enorme prijsverhogingen. Die prijsstijgingen waren weliswaar al eerder begonnen vanwege duurder wordende grondstoffen maar die werden nu versterkt door de inmiddels torenhoge energiekosten. Bijvoorbeeld in Spanje verdubbelde de elektriciteitsprijs in 2 weken tijd naar bijna € 545 per MWH en staan daarom vijf fabrieken stil of produceren deze maar zeer beperkt. Een Duitse staalfabriek beperkte recentelijk haar productie van ruwstaal vanwege de dure energie en een Italiaanse fabriek voerde deze week een energieheffing in bovenop de gemaakte contractprijzen. Echter het zijn vooral de op schrootbasis (EAF) producerende staalfabrieken die geraakt worden door de enorme stijgingen van de energieprijzen.
Begin maart zouden enkele Midden-Europese staalfabrieken op de markt terugkeren met verhoogde basisprijzen voor de diverse coil-producten, zoals warmgewalst en verzinkt materiaal, maar vervolgens bleven nieuwe offertes toch weer uit. De grootste staalmaker van Europa kwam begin maart op de markt terug met een basisprijs voor warmgewalste rollen (coils) van € 1.150 per ton, wat al een verhoging betekende van ruwweg € 180 per ton. Maar kort daarna ging deze fabriek weer uit de markt en kwam dan onlangs weer in de markt, echter met nog weer hogere basisprijzen, namelijk werd voor warmgewalste coils een basisprijs van € 1.300 afgegeven. Inmiddels echter is dat alweer achterhaald, want dezelfde fabriek biedt nu en voor de rest van deze week (11) niet aan en daarnaast gaan er geluiden als zou deze producent over een aantal dagen met nog weer hogere prijzen op de markt terugkomen. Ook andere fabrieken zijn dan weer wel, maar even later weer niet in de markt. Zo razendsnel gaan de ontwikkelingen op dit moment.
Verbruikers en distributeurs zijn allemaal op zoek naar dekking van hun materiaalbehoefte of hamsteren gewoon wat men de komende maanden nodig denkt te hebben, want men weet immers niet of er over enkele weken nog voldoende materiaal te verkrijgen zal zijn. Bovendien wil men het risico niet lopen bij toekomstige bestellingen nòg meer te moeten betalen. Tijdens normale economische omstandigheden is het al lastig een goede analyse van de marktsituatie te maken, maar in deze extreme situatie is het buitengewoon moeilijk dan wel min of meer onmogelijk een helder beeld te schetsen. Niettemin zullen we proberen het e.e.a. te verklaren.
Door de boycot van Rusland is het kopen van sommige goederen en materialen in dat land weliswaar nog mogelijk, maar er kan niet betaald worden omdat de meeste Russische banken van het internationale betalingssysteem SWIFT zijn uitgesloten. Daarnaast dreigt Rusland ook andersom landen, die men in de Oekraïne-crisis als vijandig ziet, van handel uit te sluiten. De EU heeft onlangs Rusland nieuwe sancties opgelegd, waaronder ook per direct een verbod op de invoer van ijzer en staal, tot nog toe echter alleen nog coils. Plakken en knuppels val tot nog toe buiten de sancties, maar dat kan binnenkort ook veranderen en dus is de vraag wie het risico wil lopen materiaal te kopen dat uiteindelijk mogelijk toch niet geleverd mag worden? Met de officiële EU-ban op coils wordt dus een blokkade van Russisch staal gecreëerd, die wellicht nog verder gaat dan alleen nieuw te produceren materiaal. Er ligt immers in de Europese havens nogal wat staal uit Rusland afkomstig, dat weliswaar al betaald is, bijvoorbeeld met een LC (Letter of Credit), maar nog niet ingeklaard is. Wij onderzoeken dat momenteel, maar hebben daar op dit moment nog geen uitsluitsel over. Eerder al was het verboden staal uit buurland Belarus te importeren. Dat land produceert overigens geen platte, maar alleen lange staalproducten, zoals betonstaal. Staal uit Oekraïne halen is eveneens nagenoeg onmogelijk geworden omdat weg- en watervervoer niet alleen gevaarlijk is, maar ook in delen van het land praktisch onmogelijk vanwege vernielingen in de infrastructuur. Sommige fabrieken aldaar liggen helemaal stil en hebben force majeure aangemeld.
Rusland
Navolgend vermelden wij enige cijfers over de handel tussen de EU en Rusland, waarbij we ons op cijfers van 2020 baseren, want dat zijn nu de meest recente. Rusland is qua grootte de 5e handelspartner van de EU met een aandeel van 4,8%. Omgekeerd is de EU voor Rusland de grootste handelspartner met ruim 37,3%. De handelswaarde tussen de EU en Rusland bedroeg in 2020 totaal € 174,3 miljard. De EU voerde voor € 95,3 miljard in. Die import werd gedomineerd door energie- en landbouwproducten, alsmede grondstoffen, chemicaliën, ijzer en staal (€ 4 miljard). Rusland is na Australië de grootste exporteur van steenkool. De uitvoer van de EU naar Rusland bedroeg € 79.0 miljard. Dat waren vooral machines en transportmiddelen, daarnaast ook afgewerkte goederen, landbouwartikelen en diverse grondstoffen. De totale staalexport (gewalste eindproducten) van Rusland naar de EU in 2020 bedroeg 2,35 miljoen ton (mto), waarvan warmgewalste coils ca. 1,5 mto. Oekraïne exporteerde ca. 1,65 mto, waarvan bijna de helft kwartoplaatstaal, ca. 0,8 mto.
Daarnaast importeerde de EU in totaal nog voor ca. 7,5 mto aan halffabricaten, d.w.z. plakken (slabs) en knuppels (billets). Rusland deed daarvan in ruim 3,5 mto en Oekraïne bijna 3 mto.
Al die leveringen zijn dus grotendeels weggevallen, reden waarom walserijen in Europa, die hun productie baseren op dit soort halfproducten als voormateriaal, nu dus naarstig op zoek zijn naar alternatieve leveranciers. Dat gebeurt wereldwijd, van Indonesië en Mexico tot aan de Verenigde Staten toe. Maar het is dringen op de markt, want ook walserijen buiten de EU zijn op zoek naar halffabricaten, zoals bedrijven in Turkije, het Midden-Oosten en Noord-Afrika. Maar als dat zoeken al tot resultaat leidt duurt het nog wel tussen de 1 en 4 maanden voordat het bestelde materiaal hier geleverd zal worden.
De effecten van de plotseling weggevallen tonnages aan halffabricaten waren in eerste instantie vooral te merken bij kwartoplaat en gewalst draad. Plaat- en draadwalserijen zijn snel na het invoeren van de sancties tegen Rusland uit de markt gegaan. Een Zuid-Europese draadproducent kondigde begin deze maand aan sowieso de prijzen met € 350 per ton te gaan verhogen, maar intussen werd er tot nu toe nog niets aangeboden en is het mogelijk dat die aangekondigde verhoging ook niet meer geldig is. De spotprijs voor kwartoplaat vloog eveneens omhoog. Zaten we in februari nog op een niveau van € 940-€ 980 per ton, nu circuleren al basisprijzen van € 1.500 en meer.
Diverse staalfabrieken in Midden-Europa waren in januari en begin februari nog naarstig op zoek naar orders vanwege de ingezakte vraag vanuit de automobielsector, maar nu zijn ze deels uit de markt of concentreren zich op de productie van halffabricaten als knuppels en plakken. Het zijn echter fabrieken van beperktere omvang. Een enkele fabriek in die regio bood 1,5 week terug nog aan met een basisprijs van € 1.250 per ton met daar bovenop nog een energietoeslag met daarbij de conditie van vooruitbetaling. Echter die basisprijs is alweer geschiedenis. De meeste EU-staalfabrieken hanteren nu ook weer het principe “eigen klant eerst”, waarmee ze bedoelen, dat zodra ze weer terug in de markt komen allereerst vaste afnemers bediend zullen gaan worden en nieuwe potentiële afnemers in de wachtkamer gaan.
Automotive
De automobielbranche wordt nu ook weer hard getroffen door de oorlog in Oekraïne. Waren het eerder de gevolgen van de Corona-pandemie en het -nog steeds aanhoudende- tekort aan halfgeleiders, nu worden de automobielfabrieken geconfronteerd met problemen bij de levering van allerhande onderdelen zoals kabelbomen, die in Oekraïne worden geproduceerd. Diverse productielijnen van hybride modellen liggen als gevolg hiervan compleet stil en lopende bestellingen kunnen wellicht pas in 2023 worden geleverd.
Wanneer gaat de situatie verbeteren? Die vraag geldt niet alleen voor de staalmarkt maar voor allerhande andere grondstofmarkten zoals van graan, zaden en energie. Die vraag is natuurlijk heel lastig te beantwoorden, want het is echt in de glazen bol kijken. Een ding is zeker en wel dat wij hopen op een spoedige verbetering om te beginnen, vooral voor de Oekraïense bevolking, dat enorm te lijden heeft door deze oorlog.
Wat zullen de effecten zijn van de huidige situatie op kortere en langere termijn? Op basis van alle huidige en mogelijk nog andere onverwachte ontwikkelingen is het alleszins logisch, dat staal de komende tijd een hoog of wellicht nog hoger prijsniveau zal vertonen. Tenminste zolang als dit militaire conflict duurt en er geen genormaliseerde politieke verhouding is tussen de verschillende betrokken partijen, waardoor de economische sancties niet opgeheven kunnen worden. Daarnaast zullen landen uit andere werelddelen proberen in het gat te springen wat Rusland en Oekraïne nu laten bij de staalexport. Bijvoorbeeld India is voornemens haar uitvoer naar Europa fors op te voeren, zo luidde de uitspraak van een woordvoerder van een grote Indiase producent. De Indiase staalproductie is namelijk nagenoeg zelfvoorzienend van grondstoffen.
Mogelijk zal ook China weer actiever worden op de Europese markt. Daar heerst nog steeds de Covid-19 pandemie en gaat het herstel na de winterperiode trager dan voorzien, waardoor ijzererts- en staalprijzen, na eerder wat gestegen te zijn, zelfs iets gedaald zijn. Een andere ontwikkeling zou kunnen zijn dat de EU vanwege de gewijzigde omstandigheden besluit de vigerende importheffingen (Safeguards) te gaan verlichten of zelfs geheel op te heffen, waarmee de weg vrij zou worden gemaakt voor meer importmateriaal en daardoor minder materiaal schaarste op de markt. Van de andere kant zou dat wel het risico betekenen, dat er weer goedkoop materiaal op de Europese markt gedumpt gaat worden, wat dan weer een bedreiging van de Europese staalindustrie zou betekenen.
Zorgwekkend daarnaast echter is ook de spiraal waarin de staalprijs zich bevindt. Blijft staal betaalbaar en wat zijn de effecten op bijvoorbeeld de woningbouw en -prijzen? In hoeverre zijn kredietverzekeraars nog bereid hun cliënten te verzekeren nu de prijzen van staal, maar ook van andere metalen en bouwstoffen meer dan verdubbeld soms zelfs verdrievoudigd zijn? Wat zullen de effecten zijn op de economie? Kortom, het zijn lastige en onzekere tijden in de staalmarkt, net als in andere marktsectoren, maar die verbleken vergeleken met de trieste c.q. dramatische omstandigheden waarin de Oekraïense bevolking momenteel verkeert als gevolg van de Russische invasie en het verschrikkelijke oorlogsgeweld daarmee gepaard gaande.
NovioStaal hoopt daarom van harte, dat met het binnenkort aanbreken van de lente, dat niet alleen het einde van de winter betekent, maar ook het einde van de oorlog in Oekraïne en dat daar de vrede spoedig zal weerkeren.
- Warmgewalste coils: 1330-1450
- Koudgewalste coils: 1390 – 1460
- Sendzimir verzinkte coils: 1470 – 1540
- Kwartoplaten: 1500 – 1650
