Orders industrie in de groei, maar ook tekorten nemen toe

Na een productiekrimp van 4,3 procent in 2020 zet het herstel voor de Nederlandse industrie door en groeit de sector in 2021 weer met vier procent. Wereldwijd laten belangrijke afzetmarkten door een toenemende vaccinatiegraad en stimulerende overheidsmaatregelen dit jaar een krachtig economisch herstel zien. Tegelijkertijd nemen behalve de orders ook de leveringsproblemen toe. 

Dit blijkt uit het Vooruitzicht Industrie van ING Economisch Bureau. Lange levertijden en schaarste aan kritische materialen zitten de productie steeds meer in de weg. Terwijl de schaarste begin 2020 nog vijf procent van de industriebedrijven dwars zat, leidt het inmiddels al bij achttien procent tot productiebelemmeringen. Niet alleen chips zijn steeds schaarser, ook de beschikbaarheid van andere elektronicacomponenten, plastics en bepaalde staalsoorten staat onder druk. De schaarste zorgt in combinatie met een hogere olie- en gasprijs voor fors hogere kosten waardoor de industriële winstmarges dit jaar onder druk staan. 

Binnen- en buitenlandse vraag stuwen orders én materiaaltekorten

In 2020 heeft de industrie na de scherpe vraaguitval aan het begin van de coronacrisis en ondanks verstoringen in toeleveringsketens de weg omhoog gevonden. Dit jaar trekt de vraag zowel vanuit binnen- als buitenland verder aan. Wereldwijd laten belangrijke afzetmarkten door een toenemende vaccinatiegraad en stimulerende overheidsmaatregelen dit jaar een krachtig economisch herstel zien. China, de VS en het VK gaan voorop. Nu de coronamaatregelen geleidelijk worden afgebouwd, neemt ook de binnenlandse vraag verder toe. ING-sectoreconoom Edse Dantuma: ‘De inkoopmanagersindexen voor nieuwe orders en productieverwachtingen liggen beide op of rond recordniveau. Tegelijkertijd beginnen de leveringsproblemen nu echt hun tol te eisen.’

Grotere onzekerheid over herstel nu leveringsproblemen toenemen

De productie komt in de tweede jaarhelft naar verwachting weer boven het niveau van eind 2019 uit. Wel hangt dit sterk af van de mate waarin voorraden van kritische materialen en onderdelen toereikend zijn om de productie uit te breiden. Daarover neemt de onzekerheid toe. Nu het gaspedaal steeds steviger wordt ingetrapt nemen de tekorten toe. Een aantal oorzaken draagt bij aan de langdurige leveringsproblemen:

1. Het mondiale economische herstel aansluitend op een periode waarin de coronagerelateerde vraag naar producten als thuiswerkvoorzieningen, fitnessproducten, fietsen en elektronische apparaten zoals (spel)computers en televisies nog altijd groot is,

2. Hamstergedrag leidt tot verdere ordergroei, net als de behoefte aan structureel hogere buffervoorraden nu de nadelen van ‘just-in-time levering’ en lange mondiale toeleveringsketens duidelijk aan het licht zijn gekomen,

3. Aanhoudende containerschaarste en overbelaste havens (verergerd door de Suez-blokkade) zorgen voor logistieke problemen.

Oplopende levertijden remmen de productiegroei in toenemende mate af

Toch slagen producenten er gemiddeld genomen nog altijd goed in extra werkvoorraden op te bouwen, maar dat wil niet zeggen dat er onbelemmerd geproduceerd kan worden. Een tekort aan enkele kritische materialen of componenten kan hele productielijnen tot stilstand brengen. En niet alleen chips zijn steeds schaarser, ook de beschikbaarheid van andere elektronicacomponenten, plastics en bepaalde staalsoorten staat onder druk. Industriebedrijven teren al geruime tijd op hun voorraden gereed product in om aan de vraag te kunnen voldoen. Sinds eind vorig jaar neemt de hoeveelheid nog op te starten en onderhanden werk doorlopend toe. De sterk oplopende levertijden remmen de productiegroei in toenemende mate af.

Chiptekorten temperen groei minstens tot in 2022

Vooral de chiptekorten springen in het oog. In de auto-industrie vallen tot nu toe de hardste klappen. VDL Nedcar heeft al productiestops doorgevoerd en Nederlandse fabrieken van truckfabrikanten als DAF en Scania houden de productie met moeite op peil. Maar ook Philips kondigde aan de productie van AED’s noodgedwongen tijdelijk te beperken. Internationaal zien diverse grote tech-spelers zich genoodzaakt leveringen uit te stellen. Een forse uitbreiding van de mondiale productiecapaciteit van chips neemt jaren in beslag, terwijl de vraag door digitalisering en elektrificatie blijft toenemen. Daardoor laat echte verlichting van de tekorten minstens tot ver in 2022 op zich wachten. 

Technologische industrie trekt de kar in 2021

Ondanks de impact van het chiptekort laat de technologische industrie dit jaar naar verwachting de hoogste productiegroei zien. De inhaalslag is groter door de relatief forse krimp in 2020. De impulsen van thuiswerken en voortgaande digitalisering tikken hier bovendien het hardst aan. Producenten in de halfgeleiderindustrie zoals ASML, ASMI, NXP en Besi profiteren juist van de grote vraag naar chips, net als hun toeleveranciers. De voedingsindustrie, één van de andere twee grote industriële deelsectoren groeit pas in de tweede jaarhelft weer. Bij uitblijven van nieuwe lockdowns komt de vraag vanuit de horeca dan weer echt op niveau. Tot slot ziet de chemie de afzet aan de automotive verbeteren en aan de internationale bouw herstellen en de productie per saldo beperkt groeien. Een grote inhaalslag blijft uit, doordat 2020 geen heel slecht jaar is geweest voor de vroegcyclische chemiesector.