Categories: Actueel

SER bepleit regionale aanpak voor toekomstgerichte industrie

“Het is van groot belang dat de industrie haar internationale koppositie gaat inzetten om de energietransitie tot een succes te maken. Op deze manier kan de industrie een grote bijdrage blijven leveren aan werkgelegenheid en welvaart in ons land en tegelijkertijd de duurzaamheidsdoelen halen”, aldus Mariëtte Hamer, voorzitter van de SER. De kosten van de transitie moeten daarbij eerlijk worden verdeeld.

Bredere aanpak op vier pijlers

De SER ziet dat de discussie over de terugdringing van broeikasgassen in de industrie zich de laatste tijd vooral toespitst op mogelijke instrumenten. Deze discussie is volgens de SER te beperkt en ontneemt het zicht op de brede doelen van het klimaatakkoord. De SER brengt daarom een breder advies, dat uit vier pijlers bestaat:

1. versterking van de regionale aanpak;
2. versterking van arbeidsmarkt- en scholingsbeleid;
3. bevorderen van innovatie en investeringen in nieuwe technologieën;
4. en beprijzen van vermijdbare CO₂-uitstoot om vernieuwing te versnellen.

Werken vanuit vijf clusters

Het samenhangende beleid krijgt vooral vorm in de vijf regionale energie-intensieve industriële clusters die ons land heeft, te weten:

1. Rotterdam/Moerdijk,
2. Zeeland (Terneuzen en omstreken),
3. Noordzeekanaalgebied,
4. Noord-Nederland
5. en regio Geleen (Chemelot).

Twaalf grote energie-intensieve bedrijven

In deze clusters bevinden zich de twaalf grote energie-intensieve bedrijven, die samen verantwoordelijk zijn voor driekwart van de industriële CO₂-uitstoot in Nederland. Deze ‘grote twaalf’ hebben een spilfunctie in de hele regionale keten van bedrijven. Zij moeten de transitie vaart geven. De andere bedrijven versterken de ontwikkeling. Door de ketenrelaties werkt realisatie van koplopersposities door in de industriële omgeving maar ook ver daarbuiten, zoals levering van restwarmte voor gebouwen, CO₂ aan kassen en meer groene waterstof voor elektriciteit.

De SER stelt voor dat de ‘grote twaalf’ extra inspanningen plegen en het voortouw nemen bij het maken van meerjarige industriële koploperprogramma’s met ambitieuze doelen voor CO₂-vermindering. Een en ander moet worden beoordeeld en getoetst door een college van internationale experts.

Arbeidsmarkt mee-ontwikkelen

Voor een succesvolle industriële transformatie is het volgens de SER van belang dat de arbeidsmarkt profiteert van de industriële ontwikkelingen. Scholing moet aansluiten bij de nieuwe ontwikkelingen in de regionale industriële clusters. Regionale samenwerking is nodig om te zorgen dat mensen die hun baan kwijtraken door de transitie terecht kunnen op de plekken waar nieuw werk ontstaat. De ervaringen in de kolenketen kunnen daarbij als voorbeeld dienen.

CO₂-heffing als prikkel

Om de industrie te stimuleren zo ambitieus mogelijk de CO₂-doelen te realiseren adviseert de SER een verstandige invulling van een nationale CO₂-heffing. Deze heffing kan qua systematiek aansluiten bij het Europese emissiehandelssysteem (ETS) waarin de beste presterende tien procent van de industriële bedrijven geen heffing betaalt. Deze nationale heffing moet over het vermijdbare deel van de CO₂-uitstoot gaan en leiden tot de reductiedoelstelling voor de industrie, ten minste 14,3 Mton in 2030. Met de regionale koplopersprogramma’s wordt de vermijdbare CO₂-uitstoot vergroot tot onder het niveau van de benchmarks.

De vormgeving van de heffing moet voor de SER te allen tijde voldoen aan de duurzaamheidsdoelen. Maar ook weglek van productie, verlies van werkgelegenheid en afname van investeringsbereidheid moeten worden voorkomen, bijvoorbeeld door onnodig investeringsruimte weg te nemen. Er moet rekening worden gehouden met de lange doorlooptijden van investeringen in de industrie om heffingen over nog onvermijdbare uitstoot te voorkomen. Door over het vermijdbare deel te heffen, worden bedrijven gepikkeld tot innovatie en het doen van nieuwe investeringen om het vermijdbare verbruik terug te dringen.

Innovatie en subsidie belangrijk

Voor echte doorbraken zijn investeringen nodig in technologieën die nu nog in de kinderschoenen staan. Daarvoor zal subsidie nodig zijn, zowel uit nationale programma’s als EU-fondsen. Elk regionaal cluster innoveert op de manier die aansluit de sterke kant van dat cluster. Die hangt nauw samen met de regionale structuur van de economie. Onrendabele toppen in investeringsplannen zijn te verlagen via exploitatiesubsidies zoals de SDE++-regeling.

De redactie