Techni-Show toont transitie van vakman- naar procesgeoriënteerde industrie

De Nederlandse maakindustrie heeft zich deels al ingesteld op kleine series. “Grote series, 1.000 stuks of meer, zie je haast niet meer in Nederland. Men wil niet méér onderdelen dan deze week nodig zijn”, zegt Harry Cox, directeur van Hermle Nederland, een van de exposanten op Techni-Show 2014, 11 tot en met 14 maart in de Jaarbeurs in Utrecht. Hermle heeft er als machinebouwer niet voor niets voor gekozen om automatiseringsoplossingen in eigen huis te ontwikkelen en te bouwen. Hans Kamphuis, marketing manager bij Wila, fabrikant van gereedschappen voor kantbanken, ziet in de plaatwerkindustrie dezelfde trend. Het bedrijf uit Lochem heeft klanten die vandaag enkel datgene produceren wat echt nodig is. “Ook al weten ze dat ze volgende week hetzelfde stuk moeten maken, toch doen ze het niet. Ze willen 0 voorraad en wisselen 10 tot 80 keer op een dag gereedschappen.”

Geen weg terug

Daarom investeren de bedrijven die voorop lopen in de maakindustrie al sinds 2000 volop in automatisering. In eerste instantie vooral robotisering. Ze worden hiertoe mede gedwongen doordat de huidige, geavanceerde machines niet meer rendabel zijn als ze alleen in dagdienst worden gebruikt. “Een 5-assige freesmachine kun je als stand alone machine haast niet meer rendabel inzetten in alleen de dagdienst”, geeft Harry Cox toe. Daarom ziet Hermle klanten ofwel een eenvoudige robotisering aan de machine koppelen of klanten stappen over naar volautomatisering. Ze bouwen een complete productiecel die 24/7 produceert. Grote toeleveranciers hebben deze stap als eerste gezet, nu volgen ook de kleinere. “Er bestaat geen weg terug meer”, denkt Cox. “De business is tegenwoordig keihard. Je zult op een slimme manier de producten moeten maken, anders kom je niet meer mee.”

Mens-onafhankelijk

Dat ziet ook Bram de Koning, directeur van Cellro en van matrijzenmaker Promatrix. Door de hoge mate van flexibele automatisering hebben de grote Nederlandse verspaners vandaag de dag amper nog stelkosten. De inrichting van de machines gebeurt geautomatiseerd. Ook bij kleine series. In de matrijzenmakerij die hij naast Cellro leidt, gaat dat zelfs op voor enkelstuks productie. “We maken daar nul repeat orders. Toch hebben we de hele handling geautomatiseerd en is ook het programmeren vergaand geautomatiseerd. Per dag gaan tot wel 20 delen over een machine, maar we zijn er niet meer mens-afhankelijk in de productie.” Bram de Koning ziet de Nederlandse markt op een kantelpunt komen. Waren het tot nog toe vooral de grote toeleveranciers die flexibel hebben geautomatiseerd, nu moeten ook de kleinere deze stap zetten. “De grote besteden nogal wat werk uit. Intern rekenen ze niet meer met stelkosten, maar bij hun toeleveranciers moeten ze die nog wel betalen. Dat willen ze niet langer.” Hierdoor ontstaat prijsdruk. Automatiseren kleinere toeleveranciers niet, dan zou de make or buy beslissing van de uitbesteders wel eens anders kunnen gaan uitvallen. Ze zullen dan uiteindelijk weer méér zelf gaan maken.

Gebrek aan personeel

Gebrek aan goede vakkrachten is de tweede reden waarom ook kleinere toeleveranciers moeten automatiseren, denkt Harry Cox van Hermle. Hij ziet bij zijn klanten het gebrek aan goede verspaners toenemen. “Het werk is niet het probleem, wel de beschikbaarheid van personeel.” Bram de Koning denkt wel dat de kleinere bedrijven een andere oplossing vragen dan de grote robotcellen. Ze hebben juist behoefte aan een systeem dat het repeatwerk van de frezer of draaier overneemt. “De automatisering moet aansluiten bij de manier van werken: makkelijk programmeerbaar, vandaag inpluggen op machine a, morgen op machine b, zodat de vakman kan doen waarvoor hij is opgeleid.” En dat is in zijn ogen het proces voorbereiden en stabiel houden. Precies hierop speelt Cellro in met de nominatie voor de Techni-Show Award, de Xcelerate, een compacte en eenvoudig bedienbaar robotsysteem voor aan een frees- of draaimachine.

Plaatbewerking: makkelijker maken

In de plaatbewerking spelen dezelfde ontwikkelingen. “De series worden kleiner, de producten complexer en er zijn minder professionele kanters beschikbaar”, vat Hans Kamphuis van Wila samen. Het verschil met de verspaning is wel dat in deze sector veel bedrijven aan de voorkant al een automatiseringsslag hebben gemaakt. Vaak staan er snelle lasersnijmachines, dikwijls gekoppeld aan plaatmagazijnen en sorteerunits. Bottleneck is hier de kantpers. Een mogelijke oplossing is een robot voor de kantpers. Hans Kamphuis vindt dat de gebruiker zelf de afweging moet maken of hij robotiseert. Voor de niet-gerobotiseerde situatie hebben de engineers van Wila enkele oplossingen ontwikkeld om het manueel wisselen van gereedschappen te versnellen, minder belastend te maken en de foutkans te verkleinen.

Omslag naar procesgeoriënteerd

Deze ontwikkelingen gaan grote invloed hebben op de bedrijven in de Nederlandse maakindustrie. Bram de Koning zegt dat verspanende bedrijven de omslag moeten gaan maken van vakmangeoriënteerd naar procesgeoriënteerd. Het lbo-werk verdwijnt, mbo-geschoolde medewerkers worden de procesoperators die zorgen dat het verspaningsproces stabiel verloopt. En mbo-plus en hbo-geschoolde medewerkers zijn voortdurend op zoek naar hoe je nog productiever kunt verspanen. De output per medewerker kan dan een factor 3 tot 4 omhoog, waardoor je concurrentiekracht enorm vergroot wordt. Kennis verschuift richting de werkvoorbereiding, zo verwacht Harry Cox van Hermle.

Focus op specialismen

Bram de Koning van Cellro spreekt over kiezen, maar dan door de bedrijven. Zolang je alles denkt te kunnen, bereik je nooit het hoogste niveau in een procesgeoriënteerde organisatie. “Je moet focussen op specialismen, zowel voor de materialen die je bewerkt als de markten waarin je opereert. De grote toeleveranciers maken deze keuze, de kleinere moeten nu zorgen dat hun specialisme zichtbaar wordt en dat ze hoog geautomatiseerd gaan werken.”